Groene arbeidsvoorwaarden – een hoopvol begin, maar er is nog veel te winnen

Groene voorwaarden: vooralsnog focus op mobiliteit

Steeds meer werkgevers zijn bezig met verduurzaming – en daar worden ook de arbeidsvoorwaarden bij betrokken. PW (december 2023) ziet ‘groene arbeidsvoorwaarden’ zelfs als één van de vijf trends in arbeidsovereenkomsten voor 2024. Uit een (overigens niet representatief) onderzoek van de Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWVN) blijkt, dat veel van deze bedrijven dat doen, omdat het aansluit bij hun bedrijfsdoelstellingen. Het accent in de groene arbeidsvoorwaarden ligt in de praktijk (vooralsnog) op mobiliteit. Als voorbeeld een greep uit het pakket van hogeschool Fontys. De werkgever heeft de vergoeding voor woon-werkverkeer met de auto verlaagd. Daar tegenover worden de kosten van openbaar vervoer volledig vergoed. Voor dienstreizen zijn elektrische deelauto’s, e-bikes (deelfietsen) en NS Businesscards beschikbaar. Thuiswerken wordt gestimuleerd door het vergoeden van een bureaustoel, een bureau en een computer. Daarnaast krijgen de medewerkers een thuiswerkvergoeding van twee euro per dag.

Buiten de sfeer van mobiliteit zijn er ook mogelijkheden. Zo kunnen medewerkers van Achmea een ‘klimaatbudget’ van 2500 euro aanvragen voor de verduurzaming van hun woning. In de ‘klimaatwinkel’ van de verzekeraar zijn ook e-bikes en klimaatvriendelijke apparaten (zoals wasmachines) te koop (bron: NOS-nieuws, 27 juni 2023).

Cao à la carte

Niet iedere werknemer is echter even gericht op het ‘vergroenen’ van de wereld. (Een buurman van mij zei enige tijd geleden: “Ik doe niet aan milieu.”; om maar iets te noemen…) Daarom is het ook niet wenselijk om dergelijke arbeidsvoorwaarden ‘door de strot te duwen’. Dat brengt mij bij een cao-fenomeen waar tegenwoordig niet veel aandacht meer voor is: het cafetariasysteem (ook wel cao à la carte of keuzeregelingen genoemd). Met dit systeem kunnen werknemers uit een pakket zelf vergoedingen kiezen. De regelingen zijn opgekomen in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het meest gebruikt werden mogelijkheden om tijd en geld uit te wisselen. In een artikel in het Tijdschrift voor HRM uit 2007 werden ook mogelijkheden als het inzetten van tijd of geld voor onder meer de aanschaf van een pc, leaseauto, kinderopvang en ouderschapsverlof genoemd. Dergelijke regelingen in de cao weerspiegelen de actualiteit. Zo werd in die tijd het gebruik van de levensloopregeling in het pakket opgenomen. Zaken in de sfeer van duurzaamheid waren toen nog totaal geen issue. Dat ligt in deze tijd echt wel anders. Het opnemen van groene arbeidsvoorwaarden als bestemming van middelen is nu een goed alternatief.

Fiscale regels bij verduurzaming: maak deze niet inkomensafhankelijk

Een belangrijk aandachtspunt bij de ‘bronnen en doelen’ van cafetariaregelingen en andere stimuli van werkgevers voor verduurzaming zijn de fiscale regels. In hoeverre gelden vergoedingen als inkomsten voor werknemers, waarover belasting moet worden betaald? Dat kan in Nederland worden nagegaan in het Handboek Loonheffingen van de Belastingdienst; een pil van 519 (!) pagina’s. De complexe regelingen die daarin zijn opgenomen, zijn niet bepaald bevorderlijk voor de groene arbeidsvoorwaarden. Een ander probleem met de huidige regelgeving is dat hogere inkomens (veel) meer profiteren dan lagere inkomens, doordat de fiscale ruimte voor vergoedingen door de werkgever gekoppeld is aan het inkomen. Deze bedraagt 3% van het fiscale inkomen. Een simpel voorbeeld.

Stel, een werknemer wil een e-bike kopen voor het woon-werkverkeer in plaats van het gebruik van de auto en de werkgever is bereid dit te financieren. Wie 50.000 euro verdient komt in aanmerking voor een belastingvrije bijdrage van 1.500 euro (= 3%). De werknemer met een fiscaal inkomen van 100.000 euro heeft recht op een belastingvrije bijdrage van 3.000 euro. Een goede e-bike kost al gauw 2.500 euro. De minstverdienende moet dus over 1.000 euro inkomstenbelasting betalen, de werknemer met het hoge inkomen betaalt hierover niets aan de fiscus. Het zou dan ook veel rechtvaardiger zijn om de ruimte niet inkomensafhankelijk te laten zijn. En het zou het gebruik van groene arbeidsvoorwaarden stimuleren.

Groene arbeidsvoorwaarden als anticipatie op strengere milieueisen

Groene arbeidsvoorwaarden zijn niet alleen goed voor mens en milieu; ook bedrijven profiteren ervan. De organisatie kan zich hiermee profileren als aantrekkelijke werkgever, wat bij een krappe arbeidsmarkt niet onbelangrijk is. Werkgevers weten allang dat thuiswerken kostenverlagend werkt, onder meer doordat dure kantoorruimte beter wordt benut. Als er minder medewerkers met de auto naar het werk komen en meer gebruik maken van de fiets of het openbaar vervoer, is er ook minder parkeerruimte nodig. Daar komt nog bij dat bedrijven in toenemende mate worden verplicht te voldoen aan steeds strengere milieueisen. Door de introductie van groene arbeidsvoorwaarden wordt daarop geanticipeerd. Het is dan ook niet zo gek dat een werkgeversorganisatie zich pleitbezorger toont van deze ontwikkeling.

De AWVN ziet verduurzaming als hét grote volgende thema op het gebied van arbeidvoorwaarden. De organisatie doet daarbij een klemmend beroep op de overheid om te zorgen voor (eenvoudige) fiscale regels, die verduurzamingsregelingen bevorderen. Maar of dat erin zit? Ik hou mijn groene hart vast.