Door Eric Schoenmakers

Vijftien sigaretten roken per dag. Zo groot is de vermeende impact van chronische eenzaamheid op gezondheid1. Jaren van onderzoek tonen een onmiskenbaar verband tussen eenzaamheid enerzijds en verminderd welbevinden en negatieve mentale en fysieke gezondheidsuitkomsten anderzijds1, 2. Je vraagt je wellicht af waarom dit belangrijk is om te melden in het Tijdschrift voor HRM. Het antwoord is dat er een grote kans is dat ook in jouw bedrijf of organisatie werknemers zich eenzaam voelen en dat dit invloed heeft op hun werkgeluk, werkprestaties en gezondheid3. Hiermee is eenzaamheid een belangrijke factor in uitval en uitstroom van personeel.

Eenzaamheid wordt gedefinieerd als de subjectieve ervaring van een gemis aan (kwaliteit van) bepaalde relaties4. Belangrijk is dat het niet simpelweg gaat om het hebben van contacten, maar om de kwaliteit van contact met de juiste personen. Zo vertelde iemand mij in een gesprek dat hij zich eenzaam voelde op het werk toen hij zich realiseerde dat hij maatschappelijke meerwaarde miste in zijn functie en dit niet met zijn collega’s kon delen. Zij herkenden dit gemis voor zichzelf niet. Een ander vertelde over de mismatch in taken tussen haar en haar directe collega’s waardoor er sprake was van onbegrip over elkaars werk. In beide gevallen waren er wel contacten, maar ontbrak de aansluiting. Oorzaken van eenzaamheid liggen niet altijd (enkel) op het werk en kunnen ook in de privésfeer liggen. Toch zijn gebrek aan zingeving of verbondenheid met collega’s en niet gezien worden door je leidinggevende of collega’s bekende oorzaken van eenzaamheid5.

Eenzaamheid onder werknemers: een wijdverspreid probleem

Onderzoek uit 2023 toont dat vier op de tien Nederlanders zich sterk of enigszins eenzaam voelt en dat eenzaamheid in alle leeftijdscategorieën vaak voorkomt6. Eenzaamheid onder werknemers is niet uitvoerig onderzocht. Een Brits onderzoek uit 2023 toont dat één op de tien medewerkers gezelschap mist op het werk, niemand heeft om mee te praten, zich buitengesloten voelt of zich geïsoleerd voelt van anderen. Nog eens vier op de tien medewerkers ervaart deze gevoelens soms5. Er is een gerede kans dat eenzaamheid ook bij jou op de werkvloer voorkomt.

Eenzaamheid op de werkvloer is een onderbelicht probleem met grote implicaties voor het welbevinden van medewerkers én voor de organisatie

Sommige organisaties houden zich al bezig met eenzaamheid op de werkvloer. Een werkgever vertelde mij dat zij aanvankelijk terughoudendheid ervaarde in het ‘bemoeien’ met sociale aspecten van medewerkersgezondheid. Maar ze vertelde ook dat ze zich wél bezighield met andere aspecten van gezondheid, bijvoorbeeld door te stimuleren dat werknemers voldoende staan, bewegen en gezond eten. In dat licht bezien was de stap naar zorgen voor een werkomgeving waar aandacht is voor sociale aspecten van gezondheid voor haar in feite maar klein. Desondanks lijkt eenzaamheid een onderbelicht onderwerp waarvan veel organisaties niet weten wat ze ermee moeten.

Wat kunnen werkgevers doen aan eenzaamheid op de werkvloer?

In 2024 is de handreiking verschenen7.  Daarin worden achttien praktische handvatten gegeven om eenzaamheid op de werkvloer te adresseren, verdeeld over vijf categorieën. Ik zal een aantal voorbeelden per categorie uitlichten.

  • In de categorie ‘Human Resource Management’ staan de adviezen om mentale en sociale gezondheidsvraagstukken op te nemen in bestaande gezondheidsregelingen.
  • In de categorie ‘Leidinggevenden en management’ wordt aanbevolen om het onderwerp eenzaamheid te verwerken in gesprekscyclussen en leidinggevenden hierin te trainen. Een ander advies is om medewerkers gelegenheid te bieden feedback te geven op de organisatie en deze feedback serieus te nemen zodat medewerkers zich gehoord voelen.
  • De categorie ‘Aandacht voor eenzaamheid’ geeft advies over structureel agenderen van eenzaamheid, bijvoorbeeld tijdens teamoverleggen en het aanstellen van een ambassadeur of aandachtsfunctionaris die benaderbaar is voor collega’s.
  • De categorie ‘Verbinding met collega’s’ adviseert over het faciliteren van structurele verbinding tussen medewerkers en daarbij aandacht te hebben voor minderheden in de organisatie. Het is bovendien van belang om niemand te vergeten in sociale activiteiten en communicatie.
  • In de categorie ‘Maatschappelijke acties’ wordt aandacht besteed aan de verbinding tussen de werkvloer en het leveren van een bijdrage aan de (lokale) gemeenschap.

Actie is nú nodig

Eenzaamheid op de werkvloer is een onderbelicht probleem met grote implicaties voor het welbevinden van medewerkers én organisaties. Actie is nú nodig. Niet alle adviezen zullen in alle organisaties (direct) implementeerbaar zijn, maar er zijn altijd adviezen die wél passen. Laat eenzaamheid op de werkvloer geen blinde vlek blijven. Zet de eerste stap, hoe klein ook, en maak van jouw organisatie een plek waar iedereen zich gezien voelt.​

Eric Schoenmakers, PhD (Fontys Hogeschool en lid van de wetenschappelijk adviescommissie van het actieprogramma Een tegen Eenzaamheid van het Ministerie van VWS).

Bronnen

  1. Holt-Lunstad J, Smith TB, Layton JB. Social relationships and mortality risk: a meta-analytic review. 2010;7(7):e1000316. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1000316.
  2. Park C, Majeed A, Gill H, Tamura J, Ho RC, Mansur RB, et al. The effect of loneliness on distinct health outcomes: A comprehensive review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2020;294:113514. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113514.
  3. Bryan BT, Andrews G, Thompson KN, Qualter P, Matthews T, Arseneault L. Loneliness in the workplace: a mixed-method systematic review and meta-analysis. 2024;73(9):557-67. 10.1093/occmed/kqad138.
  4. De Jong Gierveld J. A review of loneliness: Concept and definitions, determinants and consequences. Rev Clin Gerontol. 1998;8(1):73-80. https://doi.org/10.1017/S0959259898008090.
  5. British Red Cross. Loneliness at work: Report for the all-party parliamentary group on tackling lneliness and connected communities. 2023. https://www.campaigntoendloneliness.org/wp-content/uploads/BRCLonelinessatworkFinal-amended-Feb-2023.pdf.
  6. CBS. 1 op de 10 mensen sterk eenzaam in 2023: Centraal Bureau voor de Statistiek; 2024 [Available from: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2024/39/1-op-de-10-mensen-sterk-eenzaam-in-2023.
  7. Schoenmakers EC. Handreiking voor bedrijven en organisaties: Aan de slag met eenzaamheid op de werkvloer. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; 2024. https://www.eentegeneenzaamheid.nl/wp-content/uploads/2024/09/2409-Handreiking-Aan-de-slag-met-eenzaamheid-op-de-werkvloer-TG-PDFA.pdf.