HRM en arbeidsverhoudingen hebben een ongemakkelijke relatie. Nadat ze begin 20e eeuw onder invloed van het bureaucratische kapitalisme beide tot wasdom zijn gekomen, zijn ze daarna steeds verder uit elkaar gegroeid. Vanaf de jaren ’30 werd dit vooral veroorzaakt door de groeiende dominantie van de arbeidsverhoudingen op nationaal niveau en vanaf de jaren ’80 door het HRM op organisatieniveau. Het gevolg is een flinke kloof tussen beide die de laatste tijd alleen nog maar breder en dieper lijkt te worden. In deze bijdrage wordt een poging gedaan de achtergronden van de gegroeide afstand tussen HRM en arbeidsverhoudingen te verklaren en na te gaan of hier in de toekomst verbetering kan worden gebracht en zo ja, op welke manier. Daartoe wordt gebruik gemaakt van een historisch benadering. Kijken naar het verleden biedt geen garantie voor betere analyses en voorspellingen voor de toekomst, maar het stelt ons wel in staat langere ontwikkelingslijnen te kennen en te begrijpen en daarmee beter in schatten waar we nu staan en naartoe gaan.
Inleiding
HRM en arbeidsverhoudingen hebben beide betrekking op hetzelfde onderwerp, namelijk het organiseren of managen van de arbeidsrelatie tussen een werkgever en zijn/haar werknemers. Bij HRM gaat het dan om het organiseren/managen van de arbeidsrelatie op organisatieniveau en bij arbeidsverhoudingen om het organiseren/managen van de arbeidsrelatie op maatschappelijk niveau. Beide niveaus zijn in principe nauw met elkaar verbonden en vullen elkaar aan. Aanpakken die op organisatieniveau ontstaan worden soms omgezet in algemene regelingen op maatschappelijk niveau – bv. via cao’s en wetgeving – en omgekeerd werken algemene maatregelen die op maatschappelijk niveau tot stand komen door in HRM-praktijken op organisatieniveau. Een voorbeeld hiervan zijn beloning en arbeidsvoorwaarden in meer ruime zin die deels voor veel werknemers op organisatieniveau worden bepaald, maar deels ook in cao’s en wetgeving (minimumloon, gelijk loon mannen en vrouwen) zijn geregeld. HRM en arbeidsverhoudingen lopen hier naadloos in elkaar over. Hetzelfde doet zich voor bij onderwerpen als arbeidscontracten, ontslag en arbeidsomstandigheden, waarvoor ook zowel bedrijfsgewijze als collectieve regelingen bestaan. Maar zelfs bij onderwerpen met minder regelingen op collectief niveau, zoals opleiding, scholing en loopbaanontwikkeling is er een duidelijke wisselwerking tussen het organisatie- en maatschappelijke niveau (bv. via de wet gelijke behandeling of anti-discriminatiebepalingen). Inhoudelijk zijn HRM en arbeidsverhoudingen dus nauw met elkaar verbonden…
Verder lezen? Download hier de pdf.
Of ga naar het overzicht van alle nieuwe artikelen.
Lees ook:
Stress op het werk is dodelijk: waar is HRM?
Waardigheid in HRM?
1+1=3 De kansen van samenwerking tussen wetenschap en praktijk bij HR analytics
Sturen op eigen regie van werknemers op gezondheid: een noodzakelijke paradox
Dolce Vita Human Resource Management